કઠોળની ખેતી માટે સરકાર અને ખેડૂતો વચ્ચે ડીલ, કમાણી વધારવા માટે સંપૂર્ણ યોજના તૈયાર

સામાન્ય રીતે સરકાર ખેડૂતો સાથે કોઈ સીધો વ્યવહાર કરતી નથી, પરંતુ પ્રથમ વખત કઠોળના ઉત્પાદન માટે કોન્ટ્રાક્ટ ફાર્મિંગમાં જઈ રહી છે. તમને જણાવી દઈએ કે તમિલનાડુ, બિહાર, ઝારખંડ અને ગુજરાત જેવા રાજ્યોમાં 1,500 હેક્ટર વિસ્તારમાં અરહર અને મસૂરની ખેતી માટે કોન્ટ્રાક્ટ ફાર્મિંગ ડીલ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં ખેડૂતોએ ભારતીય રાષ્ટ્રીય સહકારી ગ્રાહકો સાથે કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. ફેડરેશન (NCCF)એ કર્યું છે. આ ડીલનો ઉદ્દેશ્ય આ રાજ્યોમાં કઠોળની ખેતીને પ્રોત્સાહન આપીને કઠોળના ઉત્પાદનમાં આત્મનિર્ભરતા હાંસલ કરવાનો છે. સાથે જ તેનાથી ખેડૂતોની આવકમાં પણ વધારો થશે.

સરકાર ઊંચા દરે કઠોળ ખરીદશે

ઉપરોક્ત રાજ્યોના ખેડૂતો સામાન્ય રીતે કઠોળ પાકની ખેતીમાં પરંપરાગત રીતે રસ લેતા નથી, તેથી તેમની પસંદગી સમાધાન દ્વારા કરવામાં આવી છે. એજન્સી લઘુત્તમ સમર્થન કિંમત (MSP) અથવા બજાર દરે સરકારના બફર સ્ટોક માટે ઉત્પાદનનો એક ભાગ ખરીદશે. આમાં ખેડૂતોને મહત્તમ કિંમતનો લાભ મળશે એટલે કે જો MSP વધારે હશે તો તેમને MSP કિંમત આપવામાં આવશે. સાથે જ જો બજાર કિંમત વધારે હશે તો તે ભાવ આપવામાં આવશે.

ખાનગી કંપનીઓને કઠોળ વેચતા ખેડૂતો

એક નિવેદન અનુસાર, આ વર્ષે ખરીદીનો જથ્થો બફર સ્ટોક મુજબ વધુ નહીં હોય, પરંતુ એવી શક્યતા છે કે આગામી વર્ષોમાં જ્યારે કોન્ટ્રાક્ટ ફાર્મિંગ હેઠળ વધુ વિસ્તારોમાં કઠોળનું ઉત્પાદન થશે, ત્યારે ખરીદીની માત્રામાં વધારો થશે. તમને જણાવી દઈએ કે સરકારે રજિસ્ટર્ડ કઠોળ ઉત્પાદકો પાસેથી સમગ્ર ઉત્પાદન ખરીદવા માટે પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે, પરંતુ આ પછી પણ સરકારી એજન્સીઓ ખરીદીના લક્ષ્યાંકને પૂર્ણ કરવામાં સક્ષમ નથી. તેની પાછળનું મુખ્ય કારણ કઠોળના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો છે, જેના કારણે ભાવમાં વધારો થયો છે અને ખાનગી કંપનીઓ ખેડૂતોને ઊંચા ભાવ આપીને ઉત્પાદન ખરીદી રહી છે. 

કઠોળની આયાત વધી છે

ગત વર્ષથી દાળના ભાવમાં ઘણો વધારો થયો હોવાનું જાણવા મળે છે. અનિયમિત વરસાદને કારણે, સતત બે વર્ષથી પાકનો વિસ્તાર ઘટ્યો છે, જેના કારણે સરકારને સ્થાનિક પુરવઠો વધારવા માટે આયાત પ્રતિબંધ હટાવવાની ફરજ પડી હતી. જો કે, સરકારે કહ્યું છે કે તે અરહર, અડદ અને મસૂરની અમર્યાદિત જથ્થામાં MSP અથવા બજાર કિંમત (બેમાંથી જે વધારે હોય) પર ખરીદી કરશે. આ માટે ખેડૂતોએ પોર્ટલ પર નોંધણી કરાવવી ફરજિયાત રહેશે.

સરકારી આંકડા મુજબ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં કઠોળની આયાતમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં 4.7 મિલિયન ટન કઠોળની આયાત કરવામાં આવી હતી. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતમાં કઠોળનો વર્તમાન અંદાજિત વાર્ષિક વપરાશ લગભગ 27 મિલિયન ટન છે. ભારત મુખ્યત્વે મોઝામ્બિક, તાંઝાનિયા, માલાવી અને મ્યાનમારમાંથી કબૂતરની આયાત કરે છે અને કેનેડા, રશિયા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને તુર્કીમાંથી મસૂરની આયાત કરે છે.